Havalimanı Güvenliği

Tüm dünyayı birbirine bağlayan havalimanları, günümüzde güvenliğin en sıkı şekilde işlendiği noktalar arasındadır. Çok çeşitli yasal prosedürlerin, teknolojik önlemlerin ve kuralların işlediği havalimanları; kaçak geçişleri, tehditleri ve bunlara karşı verilebilecek tepkileri algılayarak önlemek zorundadır. Bu tehditler bazen terör, bazen kaçakçılık, bazense Corona Virüsü gibi salgın hastalıkları içeren hayati konular olabilir.

Havalimanı ve uçaklara yönelik saldırıların bu kadar tercih edilmesinin öncelikli nedenleri arasında havalimanlarına yapılan saldırıların tüm dünya haber bültenlerine ilk sıradan haber olmasıdır. Bir diğer neden ise özellikle uçağa yönelik yapılabilecek hareket kabiliyetinin sınırlı olmasıdır. İşte bu ve bunun gibi nedenlerden ötürü havalimanlarının güvenliğini sağlamak çok büyük önem arz etmektedir. Her noktanın ve güvenlik önleminin aksamadan, sorunsuz çalışması gerekmektedir.

5442 Sayılı İl İdaresi Kanununda, 29.08.1996 tarihinde 4178 Sayılı Kanunla yapılan değişiklikle (Ek-Mad. 1) Valiler, hava meydanlarında güvenliğin sağlanması, giriş ve çıkışlarla ilgili görev ve hizmetlerin etkili bir biçimde yürütülmesi, görevli kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyonun gerçekleştirilmesi için gerekli önlemleri almaya ve uygulamaya, kuruluşların çalışmalarını denetlemeye yetkili kılınmıştır. Ancak bunu dışında havalimanının genel güvenliğini sağlamak üzere yetkili özel firmalar sorumlu tutulmuştur.

Havalimanlarında Güvenlik Kamerası Sistemleri

Havalimanı güvenliğinin belki de bel kemiği olan Güvenlik Kamerası Sistemleri, akla gelebilen her noktada hayati bir rol üstlenmektedir. Alt başlıklarda da göreceğiniz üzere tüm sistemlerin entegre olarak çalıştığı Güvenlik Kamerası Sistemleri, söz konusu havalimanları olunca aslında bir başlıktan çok her önlemin ayrılmaz bir parçası olarak öne çıkmaktadır. O derecedir ki güvenlik kamerası ile ilgili tüm planlama, konumlama, kontrol ve standart uygunluğu açısından Eğitim Araştırma ve Denetleme Birimi’nin (EADB) kontrol ve onayından geçmektedir.

Havalimanı kameralarından beklenen özellikler aslında bu teknolojiye ait tüm yeniliklerin içinde barındırılmasıdır; gece ve gündüz çekimi yapabilen, ısı ve soğuğa dayanıklı, yüksek çözünürlüklü, dinamik analiz yeteneği olan, geçiş ihlallerini önlemek için izinsiz girişleri algılama, hareket sensörü, çevresel gürültüyü filtreleyebilen, yüz algılama özeliğine sahip, yüksek yakınlaştırma vb.  Kameraların yerleştirileceği bölgenin özelliği ve teknik yönden uygulanabilirliği açısından farklı özellikler öne çıkabilir olsa da genel hatlarıyla havalimanı güvenliğinde bulundurulması uygun ve gerekli görülen teknik özellikler bunlardır.

Havalimanlarında Yangın Algılama ve Alarm Sistemleri

Olası bir yangın senaryosunda havalimanı gibi devasa ölçekli bir yapıya müdahale edilmesi oldukça planlı, kontrollü ve iyi iletişim gerektiren bir yönetim süreci gerektirir. Havalimanlarında yangın çıkaracak yanıcı ve patlayıcı nesnelerin girişine daha en baştan engel olunsa da farklı birçok etkenden çıkabilecek bir yangını algılamak ve ikazda bulunmak özel sistemler gerektirmektedir.

Havacılıkla ilgili düzenlemelerin yapıldığı 2920 Sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun 40. Maddesinde “Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, kamu ve özel hava meydanlarında can ve mal güvenliğinin sağlanması, yolcu ve eşya trafiğinin güvenlik içinde yürütülmesi, yangın ve sair tehlikelere karşı korunması amacıyla gereken önlemleri alır, aldırır ve denetler. Bu görevin yerine getirilmesinde, İçişleri, Gümrük ve Tekel, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlıkları, Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığına gereken desteği sağlar ve işbirliğinde bulunur. 10/06/1982 tarih ve 2677 Sayılı Sivil Hava meydanları, Limanlar ve Sınır Kapılarında Görev ve Hizmetlerin Yürütülmesi Hakkında Kanun hükümleri saklıdır.“ hükmü yer almıştır.

Anlaşılacağı üzere ana hatlarıyla yangına dair sorumluluk havalimanlarında devlet kontrolündedir. Bunun dışında özel kuruluşlar Milli Sivil Havacılık Güvenlik Programı ve Milli Sivil Havacılık Güvenliği Eğitim Programınca belirtilen eğitimleri almış personellerle havalimanlarında meydana gelecek muhtemel olaylara karşı çalışmaktadır. Ancak insan kontrolü dışında yangın ve tüm olası senaryolara karşı erken uyarı sistemleri kurmak teknolojik bir alt yapı gerektirir. Kurulacak Yangın Algılama Sistemleri ve Yangın Alarm Sistemleri kriz anında erkenden haberdar olmayı ve önlemler almayı sağlayacaktır.

Havalimanlarında Bariyer ve Turnike Sistemleri

Büyük insan kalabalığının bulunduğu, her bir kişinin ve aracın tek tek kontrol edilmesi gereken havalimanlarında bariyer ver turnike sistemlerinin aksaksız çalışması gerekmektedir. Havalimanı güvenliğinin belki de ilk basamağı olan bariyer ve turnike sistemleri yukarıda da belirttiğimiz gibi Güvenlik Kamerası Sistemleriyle entegre çalışan sistemlerdir ve olası durumlarda yüz tanıma ve ikaz gibi gereklilikleri yerine getirmelidir.

Havalimanlarında Geçiş Kontrol Sistemleri

Çok kritik bölgelerin olduğu ve kontrolün sağlanmasının zor olduğu havalimanlarında Geçiş Kontrol Sistemleri  büyük avantajlar sağlamaktadır. Yetkisiz girişlerin önüne geçmek adına en kullanışlı sistemler olmalarının yanında personellerin takibi, hareketleri ve giriş çıkış kontrolleri gibi detayların da öğrenilmesi sağlayabilirler. Tabi ki bu sistemler de Kamera Sistemleri ile entegre çalışmaktadır.

Havalimanlarında Çevre Güvenlik Sistemleri ve Alarm Sistemleri

Havalimanı gibi devasa ölçekli alanlarda güvenliğin daha ilk basamaktan sağlanması adına olmazsa olmaz bu sistemler, ana hatlarıyla tel örgü sistemlerine bağlı diğer sistemler olarak açıklanabilir. Tüm çevreyi saran güvenlik tellerine entegre edilen; Güvenlik Kameraları, Hırsız Alarm Sistemleri, Turnike ve Geçiş Sistemleri, Basınç Algılayıcıları, Mikrodalga Sensör Sistemleri, Sensör ve İkaz Mekanizmaları, Tel Örgü Sistemleri, Çit Üstü Algılama Sistemleri, Toprak Altı Algılama Sistemleri vb tamamı Çevre Güvenlik Sistemleri ve Alarm Sistemleri’ni oluşturmaktadır.

Havalimanlarında Seslendirme ve Acil Anons Sistemleri

Havalimanı dediğimizde aklımıza ilk gelen şeylerden birisi de uçak anonslarıdır. Havalimanın iç haberleşmelerinin en önemli noktalarından birini oluşturan Anons Sistemleri, herhangi başka bir ortama göre çok daha gereklidir. Normal zamanlarda yapılan uçak iniş-kalkış anonsları dışında acil durum anlarındaki tüm uyarıların ve yönlendirmelerin de yapıldığı bu sistemler baştan sona havalimanı işleyişinde önemli bir görev üstlenmektedir. Ancak unutulmamalıdır ki her gün binlerce kişinin gelip geçtiği havalimanlarındaki Anons Sistemleri; yaşlılara, duyma sorunu yaşayanlara, görme engellilere vb. herkese hitap edebilmeli ve işleyişi doğru şekilde sağlayabilmelidir.

Havalimanlarında Entegre Bina Yönetim Sistemleri

Bu denli kalabalık ve büyük ölçekli alanlardaki her sistemin işleyişi ve aksamadan çalışması oldukça büyük önem arz eder. Güvenlik Sistemleri, havalandırma sistemleri, ulaşım ve iletişim sistemleri gibi akla gelecek her detayın çok net ve kolay şekilde işleyebilmesi için Entegre Bina Yönetim Sistemleri kurmak yönetimsel anlamda büyük kolaylıklar sağlayacaktır.

Havalimanlarında Kurumsal Data ve Network Sistemleri

Uluslararası iletişimin bir parçası olarak birçok bilginin de aktığı havalimanlarında hem güvenlik kayıtlarının hem de kurumsal bilgilerin güvenliğinin sağlanması oldukça önemlidir. Personel bilgilerinden uçuk bilgilerine, güvenlik sistemlerinin işleyişinden kayıtlı verilere her bilgi kırıntısının doğru ve güvenilir şekilde saklanması adına doğru bir Data ve Network Sistemi kurmak gerekmektedir.

---

Liman Güvenliği

Deniz taşımacılığı; hava yoluna göre 14, karayoluna göre 7, demiryoluna göre 3,5 kat daha ucuz olması nedeniyle dünyada en çok tercih edilen ulaşım şeklidir. Dünya ticaretinin yaklaşık %80’inin denizyolu ile gerçekleştiriliyor olması, uluslararası ticarette denizyolu taşımacılığının ne derece önemli olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Deniz yoluyla taşınan ticari malların güvenli bir şekilde alıcılarına ulaştırılması denizlerin ve limanların güvenliğinin sağlanabilmesi ile mümkündür. Yenidünya düzeninin ekonomik sistemler üzerine inşa edildiği günümüzde, ülkelerin ticareti hayati önem taşımaktadır. Bu nedenle deniz yoluyla gerçekleştirilen ticaretin aksaması ülkelerin çok büyük ekonomik zararlara uğramasına neden olabilmektedir. Dünya ticaretinin %80’inin deniz yoluyla gerçekleştiği düşünüldüğünde deniz güvenliğinin önemi daha çok artmaktadır. Deniz limanlarında oluşabilecek tehlike ve tehditlere karşı, ticari limanların ve gemilerin güvenliğinin sağlanması ve bu kapsamda hazırlanan güvenlik planları arasında entegre bir yapının oluşturulması önem arz etmektedir.

Liman güvenliği,

• Çevre güvenliği
• Liman giriş-çıkış kontrolü
• Arama operasyonlarının yönetimi
• Güvenlik kontrol noktası (OCC)
  • Alarm sistemleri
  • Harekete duyarlı dedektörler
  • İzleme
  • Kartlı geçiş sistemi
  • CCTV
  • İletişim sistemleri
  • Test/onarım ve koruyucu bakım
  • Yangın alarm sistemleri
• Güvenlik ekipman operatörlüğü
  • Konvansiyonel X-RAY
  • ETD (Patlayıcı iz tespit) cihazı
  • EDS (Patlayıcı tespit sistemleri) cihazı
  • K9 (EDD)
  • El dedektörü (K9)
• Tehditli alana erişim kontrolü
• Devriye hizmetleri
• Gözetim, denetim
• Danışmanlık
• Acil durum müdahalesi

Başlıklarını bünyesinde barındırmaktadır.

20.03.2007 tarih ve 26468 sayılı “Uluslararası Gemi ve Liman Tesisi Güvenlik Kodu Uygulama Yönetmeliği’nde yer alan tanımlarına göre Güvenlik Seviyeleri aşağıdaki şekilde kategorize edilmektedir:

• Güvenlik Seviyesi 1: Asgari koruyucu güvenlik tedbirlerinin her zaman sürdürüleceği seviyedir.

• Güvenlik Seviyesi 2:  Bir güvenlik eylemi riskine karşı belirli bir süre boyunca uygulanacak olan, Güvenlik Seviyesi 1’e ilave koruyucu güvenlik tedbirlerinden oluşan seviyedir.

• Güvenlik Seviyesi 3: Kesin hedefi tespit etmek mümkün olmasa dahi bir güvenlik eyleminin muhtemel ya da gerçekleşmek üzere olması durumunda kısa bir süre boyunca en ileri düzeyde ve belirli koruyucu güvenlik tedbirlerinden oluşan seviyedir.

ISPS Kod Nedir ?

11 Eylül olaylarından sonra tüm dünya, terörün küresel bir sorun olduğunun ve ülkelerin topyekûn ve koordineli bir şekilde bu sorunla savaşması gerektiğinin bilincine vardı. Bu doğrultuda Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) denizde ve denizden gelebilecek terör eylemlerinin önlenmesi amacıyla, gemi ve liman tesislerinin güvenliğine ilişkin yeni tedbirlerin alınması konusunda Deniz Güvenlik Komitesi’ni (MSC) yetkilendirilmiştir.

Deniz Güvenlik Komitesi (MSC) tarafından, denizde ya da deniz yoluyla gelebilecek terör eylemlerinin önlenmesine yönelik yeni kuralların belirlenmesi ile gemi ve liman tesislerinin güvenliği için yeni tedbirleri içeren, Uluslararası Gemi ve Liman Tesisleri Güvenlik Kod’u (ISPS CODE) oluşturulmuştur.

01 Temmuz 2004 tarihinde yürürlüğe giren, Uluslararası Gemi ve Liman Tesisleri Güvenlik Kod’u (ISPS CODE) ile denizcilik sektörüne, güvenlik (security) kavramı getirilmiş, IMO tarafından, gemilerle birlikte liman tesisleri de dahil olmak üzere, deniz güvenliğine yönelik yeni düzenlemelerin yapılmasına başlanmıştır.

Bu doğrultuda hazırlanan, limanların ve gemilerin her türlü güvenliğini sağlamak amacıyla oluşturulan ve Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) tarafından da onaylanan ISPS CODE’un getirdiği sorumluluk, liman yöneticileri, gemi sahipleri ve yük taşıyıcıları tarafından paylaşılmaktadır. IMO üyesi tüm ülkelerin ve denizcilik şirketlerinin sisteme dahil edilmesini öngören ISPS CODE’un kapsadığı konular arasında; gemi ve liman güvenliğinin yanı sıra güvenlik ekipmanı kurulup kontrol edilmesi, kargo giriş çıkışlarının denetlenmesi de bulunmaktadır.

ISPS Kodun Amaçları:

• Liman içinde veya gemi içerisinde yetkisiz personel olup olmadığını kontrol etmek,

• Kargo operasyonlarını ve insanların durumlarını uzaktan izleyerek herhangi bir durumda gemi ve liman güvenliğini tehlikeye atacak bir eylem durumunda olay büyümeden müdahalede bulunmak.

• Liman ve geminin içerisinde bulunduğu her güvenlik seviyesine göre tedbirler almak ve uygulamak.

• Dünya genelinde aynı yada herhangi bir merkezde oluşan veya oluşması mümkün olan güvenlik seviyelerini ve önlemlerini takip etmek.

CSO – Şirket Güvenlik Zabiti

CSO, şirket tarafından, işletme altında bulunan geminin ISPS güvenlik kurallarına uygun olmasını sağlamakla görevli kişidir. Belirli aralıklarla geminin ISPS Kod’a uygunluğu konusunda kontroller yapar.

SSO – Gemi Güvenlik Zabiti

SSO, şirket güvenlik zabitinin bir alt kademesi ile sınırlandırılmış, yani gemi ve gemi personelinin güvenliğini ISPS Kod kuralları çerçevesinde olacak şekilde uygun olmasını sağlayacak kişidir. Kısacası geminin ISPS Kod’a uygunluğunu gemi içerisinden hazırlayacak ve hazır olmasını sağlayacak kişidir.

SSP – Gemi Güvenlik Planı

ISPS Kod çerçevesinde, farklı ISPS Kod Güvenlik Seviyelerinde yapılması gereken farklı aksiyonları, hangi personelin nerede ne gibi görevleri olduğunu anlatan plandır.

Gemi Güvenlik Alarm Sistemi

Gemilerde, gemilere giriş yapan kişileri denetleyen metal detektörlerini de kapsayan özel ve farklı türde güvenlik cihazları vardır. Bu cihazlar olası tehdit durumunda gemide alarm vermeyip, liman tarafına bilgi vererek gemi güvenliğini ve limandaki güvenlik personelinin de duruma hemen müdahale etmesine olanak sağlamaktadır.

Limanlar İçin ISPS Kod

ISPS Kod, gemilerde olduğu gibi limanlarda da önemlidir ve en az gemilerde alınan önlemler kadar limanlarda da önlemler alınmaktadır.

Liman Tesisi Güvenlik Planı (PFSP)

Gemi güvenlik planı gibi, limanda oluşabilecek tehditlere karşı alınacak önlemlerin yer aldığı, ISPS Kod Güvenlik Seviyelerinin liman kısmı için belirtildiği özel bir plandır. Olası tehdit durumunda liman çalışanlarının görevleri ve sorumlulukları açıkça burada belirtilmektedir.

Liman Tesisi Güvenlik Zabiti

Liman tesisi güvenlik planını liman tesisinde uygulamasından sorumlu ve var ise eksikliklerin giderilmesinden sorumlu, ilgili devlet kurumunca da yeterliliği onaylanmış ve kararlaştırılmış kişidir. Liman tesisinin ve gemi ile yapılacak güvenlik protokolünün sorumlusudur.

---

RAYLI SİSTEM GÜVENLİĞİ

Raylı sistemler; demiryolu yönetimi, araç üstü ekipmanlar, demiryolu hattı, tren istasyonu, sistem ve yönetim merkezi gibi bileşenlerden oluşmaktadır. Aşağıdaki görselde, raylı sistemlerin tamamında akıllı ulaştırma sistemleri mimarisi ve ana bileşenleri yer almaktadır. Sistem müşteri hizmetleri, tren kontrol ve sevkiyat hizmetleri, acil kurtarma ve güvenlik yönetimi başlıklarını içeren üç temel kategoride sınıflandırılmıştır.

21. yüzyılda demiryolları; havaalanları ve diğer devlet binaları gibi terör saldırıları ve vandalizme açık hedef haline gelmiştir. Bu nedenle demiryolu işletmecileri tesislerini, çalışanlarını ve yolcuları korumak için çeşitli güvenlik önlemleri almaktadırlar. Son yıllarda, artan taleplere paralel olarak, uzun demiryolu hatlarında güvenlik ihlallerine karşı denetleme ve tespit sistemleri geliştirilmiştir. Bu çok modlu pasif infrared, optik fiber ve mikrodalga sensörleri kullanılarak tespit sağlayan sistemler, hat üzerine onaylanmayan girişleri tespit edebilmekte ve işletme güvenliğini sağlamaktadır. Taşımacılıkta güvenliği artırmak için doğal afetler dâhil tüm risk faktörlerini değerlendiren ve çıkabilecek olumsuz sonuçları bertaraf edecek çeşitli akıllı ulaştırma sistemleri uygulamaları da kullanılmaktadır. Özellikle yüksek hızlı hatlarda bu güvenliğin sağlanması telafisi güç olumsuzlukların önüne geçmektedir. Aşağıdaki görselde bu senaryoları dikkate alan algılayıcı akıllı sistemler yer almaktadır

Altyapı ve Tren Hattı Gözetleme Sistemleri

Modern demiryolu sistemleri klasik karmaşık fiziksel sistemlerdir ve bu fiziksel sistemler bilgisayar tabanlı algoritmalarla kontrol edilmektedir. Örneğin tren kontrol sistemleri sadece kendi cihaz ve ekipmanları ile veri toplayan cihazlar değil aynı zamanda trenler arasında bilgi alışverişi sağlayan ve eş zamanlı işletme durumlarını kontrol merkezleriyle paylaşan, birbiriyle bağlantılı iletişim merkezleridir. Demiryollarında en temel bileşen olan rayın muayenesi güvenilir işletmecilik için oldukça önemlidir. Ray muayenesi yüzey ve yüzey altı kusur tespitini, ray geometrisinde oluşan bozulmaları, bağlantı elemanlarındaki kusurları içermektedir. Bu sistemler ultrasonik muayene cihazlarını, girdap akımları ile muayene cihazları, yüksek çözünürlüklü kameralardan oluşan görsel muayene cihazları, akustik emisyon cihazları, titreşim ve sıcaklık ölçüm cihazları gibi çeşitli cihazların bireysel ve koordineli çalışmasıyla oluşan sistemlerdir. Bu sistemler aşağıdaki görselde özet olarak verilmiştir.

Bu sistemlerin bir kısmını kapsayan bir test ve ölçüm treni de ülkemizde Piri Reis, TCDD envanterinde yer almakta ve mevcut işletme altındaki hatlarda ve işletmeye alınacak hatlarda ölçümler almaktadır.Uluslararası standartlara uygun olarak ölçümler alan, yüksek çözünürlüklü kameralar, ivmeölçer ve yük ölçer gibi çeşitli sensörleri içeren, yol ve katener hattı ölçüm ekipmanları ve dinamik muayene sistemini içeren yüksek hızda 50’den fazla veri toplayan ölçüm treni örneği yandaki görselde aktarılmıştır.

Kaynakça :

• https://www.section.com.tr/havalimani-guvenlik-sistemleri/
• dergipark.org.tr
• https://www.rodaport.com/sayfa-isps-nedir.html
• https://www.gozensecurity.com/tr/Hizmetler/Bina-Tesis-Guvenligi/Liman-Guvenligi