İnsan vücudu temelde bir elektro kimyasal sistemdir ve sinir sisteminin elektriksel dürtüsünü bozan cihazlar davranış ve vücut işlevlerini etkilerler. Psikatronik silahlar olarak adlandırılan bu modern tehditler, farklı şiddetlerde elektromanyetik yayılım üreten ve spesifik hedefler üzerinde etkiler oluşturarak bir silaha dönüşebilen mikro dalgalardır.
Bir çok komutu insan beynine 10-150 Hertz sinyal bandında güçlü elektromanyetik sinyaller aracılığı ile iletebilir. Bun silahlar; Kanser, Korku ümitsizlik hisleri verme, intihara sürükleme, kalp krizi, iç organları uzaktan tahrip etmek gibi bir çok şeyi uzaktan yapabilir.
10-20 Mertz bandında çalıştığında tüm canlı organizmalar için tehdit yaratan bir ses altı salınım üretir ve felç eder. 5G teknolojisinin hayata geçmesi ile tehlikeli boyutlara gelmiştir.
Uydu sistemleri, cep telefonları, drone ve uçak sistemleri, wifi, doppler radarları, televizyon, radyo ağları, dağıtım boruları ve elektrik lambalar aracılığıyla sinyalleri gönderebilme kapasitesine sahiptir.
Özel bir tasarım ile ses altı sinyaller üretilmiştir. Bu cihazlar, deride tek bir iz bırakmadan kansız operasyonlar yürütebilme kapasitesine sahiptir. Aynı zamanda öldürmek ve intihar içinde kullanılabilir.
Kendisini Amerikan ordusunun üst düzey profesyonel dergisi olarak tanımlayan US Army War College, son yıllarda çok duyulmayan bir konu üzerinde durmaya başlamıştır. Aslında 60 sene önce başlayan fakat açığa çıkmamış bu çalışmalar tekrar gündeme gelmiştir. Savaşların değişen doğası ve gelişen silah teknolojilerine ek olarak birçok alt başlığı psikotronik silahlar ana başlığı altında toplayarak dikkatleri değişik bir konunun üzerine çekmiştir.
Psikotronik Çalışmalar
Zihin kontrolü sağlayarak davranışları ve hareketleri etkileme çalışmaları kognitif çalışmalar olarak tanımlanabilir. Akla, gerçekte var mıdır, yoksa sadece film senaryosu mudur gibi sorular gelebilir. Cevabı düşünürken, ‘gerçekte denenmemiş olsa 1974’te Amerika bu kadar çalkalanmazdı ve bir lider çok yakın tarihte Rusya’nın da kognitif çalışmalara imkan sağlayan psikotronik silah çalışmalarına başladığını ilan etmezdi’ diye düşünmemiz gerekir. Peki psikotronik nedir? 1977 yılından beri faaliyetlerini sürdüren Amerikan Psikotronik Derneği (USPA) kavramı şöyle açıklamıştır: “Zihin-bedençevre(ortam) ilişkileri bilimi; madde-enerji ve bilinç(şuur) etkileşimleriyle ilgili disiplinler arası çalışmalar.” Biraz daha açmak gerekirse nasıl elektronik aletler elektrikle çalışıyorsa, psikotronik silahlar da psişik yani insan beyninin gücüyle çalışmaktadır. Vücudumuzun en önemli organlarından birisi olan beyinle ilgili gizemi çözülememiş o kadar çok nokta varken bu tarz silahların varlığına da pek şaşmamak gerekir. Bu çalışmaların ileri sürdüğü tezlere göre, beyin gücüne etki edebildiğiniz her organizmayı harekete geçirebilir, hatta kitlesel bir imha silahına bile dönüştürebilirsiniz.
Bu alanda araştırmalar yapılmaya başlandığında karşımıza çok farklı kavramlar çıkabilir. Yine de özünde hepsi aynı kaynağa sahiptir. Telepatik telsizler, zihin kontrolü, radyohipnotik sistemler, elektronik harp, nöro-elektromanyetik frekans saldırıları, parapsikolojik silahlanma, lazer silahlar, sayısal silah (Elipton), sayısal dalga teorisi, çekim ve hertz teorisi, Tesla topu, Tesla kalkanı, subluminal mesajlar, HAARP, ECHELON, Pandora Projesi, Monarch Projesi, MK-Ultra Projesi, biyolojik silahlar, radyohipnotik silahlar, parapsikolojik silahlar ve elektromanyetik silahlar gibi anahtar kelimeler ilgi çektiği noktada derinlemesine araştırılabilecek kavramlar halini alabilir.
Uzaktan beyin kontrolü ile kitleleri ele geçirmek ve verilen komutların yerine getirilmesini sağlamak için yapılan çalışmalar bugün daha da gün ışığına çıkmaktadır. ABD ve Rusya ezeli rakipler olarak dünya liderliği konusunda sınır tanımayan çalışmalara imza atmaktadır. Bu alanda yapılan diğer çalışmalar, dev dinleme cihazları, uzaktan kontrol çalışmaları ve bu sayede üretilecek olan alternatif silahlar derginin bir sonraki sayısının konusu olacak ve bu silahlardan en azından sivil olarak korunma yollarına yine bir sonraki sayıda yer verilecektir. Projelerden devam etmek gerekirse, Stargate Projesi de yine CIA’nin adını duyurduğu çalışmalardan dikkat çekenidir. Bu projenin en önemli amacı ise uzaktan kontrol sayesinde istihbarat bilgisinin toplanıp toplanamayacağını tespit etmekti. 1970-1995 yılları arasında CIA yine çok konuşulacak bir konuya araştırma alanında yer vermişti.24 Bunun yanında, Libya’nın eski lideri Muammer Kaddafi’yi aramak için Blue Bird, Manuel Noriega için ise 1983 yılında Land Broker projesi başlatılmıştı.25 Stephan Schwartz’ın yaptığı ve İstanbul Parapsikoloji Toplantısı’nda sunduğu detaylara göre, Irak’ın eski lideri Saddam Hüseyin yakalanmadan önce 3 Kasım 2003 tarihine kadar 47 duyugörü (uzaktan görüntüleme) kaydı yapıldığı ve yerinin tespitinde bu kayıtlardan yararlanıldığı açıklanmıştır.
Bu çalışmalarda daha da ileri gidenler atom bombası ya da benzer kitle imha silahlarını, psişik güçlerle durdurabileceğini iddia etmiş, ateşlenmesini önceden haber alabileceklerini ya da ateşlendiğinde beyin gücüyle kitle imha silahını durdurabileceklerini iddia etmişlerdir. Şimdilik kanıtlanmadığı için bilimsel gerçekler arasında yer alma ihtimali bulunmasa da ‘Rusya Psikotronik Savaşları’ adlı kitapta bu alanda ne aşamada olunduğuna dair bir tablo verilmiştir. Tabloya göre, mikrodalgalar sayesinde uzaktan işitme kanıtlanmış; Smirnov bilinçaltı savunma taktiklerini kanıtlamış; beyine sinyal gönderimi kanıtlanmış; Emr dalgaları (Elektromanyetik ışınım, elektromanyetik dalga ya da elektromıknatıssal ışın) ile beyine düşünce ekme kanıtlanamamış; manyetik sinyaller sayesinde düşüncelerde manipülasyon kanıtlanmış; elektromanyetik sinyallerle beyin okuma kanıtlanmış; zeka seviyesine göre iç organları uzaktan tahrip etme kanıtlanmış; insan davranışlarını uzaktan düzenleme henüz kanıtlanamamıştır. Her alanda askeri bir ilgi mevcut olup, daha etkili silahlar haline gelebilmeleri için üzerlerinde çalışmalar devam etmektedir.
Bu yazıyla, Türkiye’de, üzerinde neredeyse hiç durulmayan bir konuya ilgi çekmeye çalıştık. Burada yazılanlar hükümet kaynaklarına dayandığı için inandırıcılığının sorgulanması gereği duyulmamıştır. Hali hazırda Amerikan filmlerinde gör-düğümüz her tür silahın bir gün kullanım yeri bulabileceği de bir gerçek olabilir. Dünyada bu tarz çalışmalar yapılmaktadır, fakat Türkiye’deki durum ile ilgili hiçbir bilgi mevcut değildir. En bilinen propoganda aracı ve bu yazının içeriğine uygun düşeceği düşüncesiyle beyin yıkama aracı olan televizyon, belki de evimizde masumca duran bir kitle imha silahıdır.
Neticede okuma oranlarındaki düşüş, okumadığımız için sorgu-lama ve algılama yeteneklerimizdeki gerileme, hal böyle olunca da iletişim eksikliğimiz belki de evlerimize yerleştirdiğimiz televizyonun marifetleri arasındadır. Konu her ne olursa olsun bilinmesi gereken en önemli gerçek insanların okuyup araştırmadan ilerleyemeyecekleridir. Bu ve benzeri silahlar üretiliyor ve bir gün dünyayı ele geçirme senaryoları yazan kişilerin kullanabileceği hale getiriliyorsa belki de bu silahlardan korunabilmenin en kolay yolu okumak ve kitlesel imha makinelerinin (televizyon ve bilgisayar gibi) önünden kalkmak olacaktır. Savaşlar ister konvansiyonel isterse parapsikolojik olsun, insanlığın alnında kara leke olmaya ve ilerlemenin önündeki en önemli engellerden biri olmaya devam ettikçe insanlığa düşen tek şey aydınlanmak ve bu harcamaların yapılma-sına bir an önce karşı çıkmak olmalıdır. Beynimiz en mahrem yerimizdir. Düşüncelerimizi öğrene-memeleri dileğiyle.
Tüm dünyayı birbirine bağlayan havalimanları, günümüzde güvenliğin en sıkı şekilde işlendiği noktalar arasındadır. Çok çeşitli yasal prosedürlerin, teknolojik önlemlerin ve kuralların işlediği havalimanları; kaçak geçişleri, tehditleri ve bunlara karşı verilebilecek tepkileri algılayarak önlemek zorundadır. Bu tehditler bazen terör, bazen kaçakçılık, bazense Corona Virüsü gibi salgın hastalıkları içeren hayati konular olabilir.
Havalimanı ve uçaklara yönelik saldırıların bu kadar tercih edilmesinin öncelikli nedenleri arasında havalimanlarına yapılan saldırıların tüm dünya haber bültenlerine ilk sıradan haber olmasıdır. Bir diğer neden ise özellikle uçağa yönelik yapılabilecek hareket kabiliyetinin sınırlı olmasıdır. İşte bu ve bunun gibi nedenlerden ötürü havalimanlarının güvenliğini sağlamak çok büyük önem arz etmektedir. Her noktanın ve güvenlik önleminin aksamadan, sorunsuz çalışması gerekmektedir.
5442 Sayılı İl İdaresi Kanununda, 29.08.1996 tarihinde 4178 Sayılı Kanunla yapılan değişiklikle (Ek-Mad. 1) Valiler, hava meydanlarında güvenliğin sağlanması, giriş ve çıkışlarla ilgili görev ve hizmetlerin etkili bir biçimde yürütülmesi, görevli kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyonun gerçekleştirilmesi için gerekli önlemleri almaya ve uygulamaya, kuruluşların çalışmalarını denetlemeye yetkili kılınmıştır. Ancak bunu dışında havalimanının genel güvenliğini sağlamak üzere yetkili özel firmalar sorumlu tutulmuştur.
Havalimanlarında Güvenlik Kamerası Sistemleri
Havalimanı güvenliğinin belki de bel kemiği olan Güvenlik Kamerası Sistemleri, akla gelebilen her noktada hayati bir rol üstlenmektedir. Alt başlıklarda da göreceğiniz üzere tüm sistemlerin entegre olarak çalıştığı Güvenlik Kamerası Sistemleri, söz konusu havalimanları olunca aslında bir başlıktan çok her önlemin ayrılmaz bir parçası olarak öne çıkmaktadır. O derecedir ki güvenlik kamerası ile ilgili tüm planlama, konumlama, kontrol ve standart uygunluğu açısından Eğitim Araştırma ve Denetleme Birimi’nin (EADB) kontrol ve onayından geçmektedir.
Havalimanı kameralarından beklenen özellikler aslında bu teknolojiye ait tüm yeniliklerin içinde barındırılmasıdır; gece ve gündüz çekimi yapabilen, ısı ve soğuğa dayanıklı, yüksek çözünürlüklü, dinamik analiz yeteneği olan, geçiş ihlallerini önlemek için izinsiz girişleri algılama, hareket sensörü, çevresel gürültüyü filtreleyebilen, yüz algılama özeliğine sahip, yüksek yakınlaştırma vb. Kameraların yerleştirileceği bölgenin özelliği ve teknik yönden uygulanabilirliği açısından farklı özellikler öne çıkabilir olsa da genel hatlarıyla havalimanı güvenliğinde bulundurulması uygun ve gerekli görülen teknik özellikler bunlardır.
Havalimanlarında Yangın Algılama ve Alarm Sistemleri
Olası bir yangın senaryosunda havalimanı gibi devasa ölçekli bir yapıya müdahale edilmesi oldukça planlı, kontrollü ve iyi iletişim gerektiren bir yönetim süreci gerektirir. Havalimanlarında yangın çıkaracak yanıcı ve patlayıcı nesnelerin girişine daha en baştan engel olunsa da farklı birçok etkenden çıkabilecek bir yangını algılamak ve ikazda bulunmak özel sistemler gerektirmektedir.
Havacılıkla ilgili düzenlemelerin yapıldığı 2920 Sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun 40. Maddesinde “Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, kamu ve özel hava meydanlarında can ve mal güvenliğinin sağlanması, yolcu ve eşya trafiğinin güvenlik içinde yürütülmesi, yangın ve sair tehlikelere karşı korunması amacıyla gereken önlemleri alır, aldırır ve denetler. Bu görevin yerine getirilmesinde, İçişleri, Gümrük ve Tekel, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlıkları, Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığına gereken desteği sağlar ve işbirliğinde bulunur. 10/06/1982 tarih ve 2677 Sayılı Sivil Hava meydanları, Limanlar ve Sınır Kapılarında Görev ve Hizmetlerin Yürütülmesi Hakkında Kanun hükümleri saklıdır.“ hükmü yer almıştır.
Anlaşılacağı üzere ana hatlarıyla yangına dair sorumluluk havalimanlarında devlet kontrolündedir. Bunun dışında özel kuruluşlar Milli Sivil Havacılık Güvenlik Programı ve Milli Sivil Havacılık Güvenliği Eğitim Programınca belirtilen eğitimleri almış personellerle havalimanlarında meydana gelecek muhtemel olaylara karşı çalışmaktadır. Ancak insan kontrolü dışında yangın ve tüm olası senaryolara karşı erken uyarı sistemleri kurmak teknolojik bir alt yapı gerektirir. Kurulacak Yangın Algılama Sistemleri ve Yangın Alarm Sistemleri kriz anında erkenden haberdar olmayı ve önlemler almayı sağlayacaktır.
Havalimanlarında Bariyer ve Turnike Sistemleri
Büyük insan kalabalığının bulunduğu, her bir kişinin ve aracın tek tek kontrol edilmesi gereken havalimanlarında bariyer ver turnike sistemlerinin aksaksız çalışması gerekmektedir. Havalimanı güvenliğinin belki de ilk basamağı olan bariyer ve turnike sistemleri yukarıda da belirttiğimiz gibi Güvenlik Kamerası Sistemleriyle entegre çalışan sistemlerdir ve olası durumlarda yüz tanıma ve ikaz gibi gereklilikleri yerine getirmelidir.
Havalimanlarında Geçiş Kontrol Sistemleri
Çok kritik bölgelerin olduğu ve kontrolün sağlanmasının zor olduğu havalimanlarında Geçiş Kontrol Sistemleri büyük avantajlar sağlamaktadır. Yetkisiz girişlerin önüne geçmek adına en kullanışlı sistemler olmalarının yanında personellerin takibi, hareketleri ve giriş çıkış kontrolleri gibi detayların da öğrenilmesi sağlayabilirler. Tabi ki bu sistemler de Kamera Sistemleri ile entegre çalışmaktadır.
Havalimanlarında Çevre Güvenlik Sistemleri ve Alarm Sistemleri
Havalimanı gibi devasa ölçekli alanlarda güvenliğin daha ilk basamaktan sağlanması adına olmazsa olmaz bu sistemler, ana hatlarıyla tel örgü sistemlerine bağlı diğer sistemler olarak açıklanabilir. Tüm çevreyi saran güvenlik tellerine entegre edilen; Güvenlik Kameraları, Hırsız Alarm Sistemleri, Turnike ve Geçiş Sistemleri, Basınç Algılayıcıları, Mikrodalga Sensör Sistemleri, Sensör ve İkaz Mekanizmaları, Tel Örgü Sistemleri, Çit Üstü Algılama Sistemleri, Toprak Altı Algılama Sistemleri vb tamamı Çevre Güvenlik Sistemleri ve Alarm Sistemleri’ni oluşturmaktadır.
Havalimanlarında Seslendirme ve Acil Anons Sistemleri
Havalimanı dediğimizde aklımıza ilk gelen şeylerden birisi de uçak anonslarıdır. Havalimanın iç haberleşmelerinin en önemli noktalarından birini oluşturan Anons Sistemleri, herhangi başka bir ortama göre çok daha gereklidir. Normal zamanlarda yapılan uçak iniş-kalkış anonsları dışında acil durum anlarındaki tüm uyarıların ve yönlendirmelerin de yapıldığı bu sistemler baştan sona havalimanı işleyişinde önemli bir görev üstlenmektedir. Ancak unutulmamalıdır ki her gün binlerce kişinin gelip geçtiği havalimanlarındaki Anons Sistemleri; yaşlılara, duyma sorunu yaşayanlara, görme engellilere vb. herkese hitap edebilmeli ve işleyişi doğru şekilde sağlayabilmelidir.
Havalimanlarında Entegre Bina Yönetim Sistemleri
Bu denli kalabalık ve büyük ölçekli alanlardaki her sistemin işleyişi ve aksamadan çalışması oldukça büyük önem arz eder. Güvenlik Sistemleri, havalandırma sistemleri, ulaşım ve iletişim sistemleri gibi akla gelecek her detayın çok net ve kolay şekilde işleyebilmesi için Entegre Bina Yönetim Sistemleri kurmak yönetimsel anlamda büyük kolaylıklar sağlayacaktır.
Havalimanlarında Kurumsal Data ve Network Sistemleri
Uluslararası iletişimin bir parçası olarak birçok bilginin de aktığı havalimanlarında hem güvenlik kayıtlarının hem de kurumsal bilgilerin güvenliğinin sağlanması oldukça önemlidir. Personel bilgilerinden uçuk bilgilerine, güvenlik sistemlerinin işleyişinden kayıtlı verilere her bilgi kırıntısının doğru ve güvenilir şekilde saklanması adına doğru bir Data ve Network Sistemi kurmak gerekmektedir.
Liman Güvenliği
Deniz taşımacılığı; hava yoluna göre 14, karayoluna göre 7, demiryoluna göre 3,5 kat daha ucuz olması nedeniyle dünyada en çok tercih edilen ulaşım şeklidir. Dünya ticaretinin yaklaşık %80’inin denizyolu ile gerçekleştiriliyor olması, uluslararası ticarette denizyolu taşımacılığının ne derece önemli olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Deniz yoluyla taşınan ticari malların güvenli bir şekilde alıcılarına ulaştırılması denizlerin ve limanların güvenliğinin sağlanabilmesi ile mümkündür. Yenidünya düzeninin ekonomik sistemler üzerine inşa edildiği günümüzde, ülkelerin ticareti hayati önem taşımaktadır. Bu nedenle deniz yoluyla gerçekleştirilen ticaretin aksaması ülkelerin çok büyük ekonomik zararlara uğramasına neden olabilmektedir. Dünya ticaretinin %80’inin deniz yoluyla gerçekleştiği düşünüldüğünde deniz güvenliğinin önemi daha çok artmaktadır. Deniz limanlarında oluşabilecek tehlike ve tehditlere karşı, ticari limanların ve gemilerin güvenliğinin sağlanması ve bu kapsamda hazırlanan güvenlik planları arasında entegre bir yapının oluşturulması önem arz etmektedir.
Liman güvenliği,
Çevre güvenliği
Liman giriş-çıkış kontrolü
Arama operasyonlarının yönetimi
Güvenlik kontrol noktası (OCC)
Alarm sistemleri
Harekete duyarlı dedektörler
İzleme
Kartlı geçiş sistemi
CCTV
İletişim sistemleri
Test/onarım ve koruyucu bakım
Yangın alarm sistemleri
Güvenlik ekipman operatörlüğü
Konvansiyonel X-RAY
ETD (Patlayıcı iz tespit) cihazı
EDS (Patlayıcı tespit sistemleri) cihazı
K9 (EDD)
El dedektörü (K9)
Tehditli alana erişim kontrolü
Devriye hizmetleri
Gözetim, denetim
Danışmanlık
Acil durum müdahalesi
Başlıklarını bünyesinde barındırmaktadır.
20.03.2007 tarih ve 26468 sayılı “Uluslararası Gemi ve Liman Tesisi Güvenlik Kodu Uygulama Yönetmeliği’nde yer alan tanımlarına göre Güvenlik Seviyeleri aşağıdaki şekilde kategorize edilmektedir:
Güvenlik Seviyesi 1: Asgari koruyucu güvenlik tedbirlerinin her zaman sürdürüleceği seviyedir.
Güvenlik Seviyesi 2: Bir güvenlik eylemi riskine karşı belirli bir süre boyunca uygulanacak olan, Güvenlik Seviyesi 1’e ilave koruyucu güvenlik tedbirlerinden oluşan seviyedir.
Güvenlik Seviyesi 3: Kesin hedefi tespit etmek mümkün olmasa dahi bir güvenlik eyleminin muhtemel ya da gerçekleşmek üzere olması durumunda kısa bir süre boyunca en ileri düzeyde ve belirli koruyucu güvenlik tedbirlerinden oluşan seviyedir.
ISPS Kod Nedir ?
11 Eylül olaylarından sonra tüm dünya, terörün küresel bir sorun olduğunun ve ülkelerin topyekûn ve koordineli bir şekilde bu sorunla savaşması gerektiğinin bilincine vardı. Bu doğrultuda Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) denizde ve denizden gelebilecek terör eylemlerinin önlenmesi amacıyla, gemi ve liman tesislerinin güvenliğine ilişkin yeni tedbirlerin alınması konusunda Deniz Güvenlik Komitesi’ni (MSC) yetkilendirilmiştir.
Deniz Güvenlik Komitesi (MSC) tarafından, denizde ya da deniz yoluyla gelebilecek terör eylemlerinin önlenmesine yönelik yeni kuralların belirlenmesi ile gemi ve liman tesislerinin güvenliği için yeni tedbirleri içeren, Uluslararası Gemi ve Liman Tesisleri Güvenlik Kod’u (ISPS CODE) oluşturulmuştur.
01 Temmuz 2004 tarihinde yürürlüğe giren, Uluslararası Gemi ve Liman Tesisleri Güvenlik Kod’u (ISPS CODE) ile denizcilik sektörüne, güvenlik (security) kavramı getirilmiş, IMO tarafından, gemilerle birlikte liman tesisleri de dahil olmak üzere, deniz güvenliğine yönelik yeni düzenlemelerin yapılmasına başlanmıştır.
Bu doğrultuda hazırlanan, limanların ve gemilerin her türlü güvenliğini sağlamak amacıyla oluşturulan ve Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) tarafından da onaylanan ISPS CODE’un getirdiği sorumluluk, liman yöneticileri, gemi sahipleri ve yük taşıyıcıları tarafından paylaşılmaktadır. IMO üyesi tüm ülkelerin ve denizcilik şirketlerinin sisteme dahil edilmesini öngören ISPS CODE’un kapsadığı konular arasında; gemi ve liman güvenliğinin yanı sıra güvenlik ekipmanı kurulup kontrol edilmesi, kargo giriş çıkışlarının denetlenmesi de bulunmaktadır.
ISPS Kodun Amaçları:
Liman içinde veya gemi içerisinde yetkisiz personel olup olmadığını kontrol etmek,
Kargo operasyonlarını ve insanların durumlarını uzaktan izleyerek herhangi bir durumda gemi ve liman güvenliğini tehlikeye atacak bir eylem durumunda olay büyümeden müdahalede bulunmak.
Liman ve geminin içerisinde bulunduğu her güvenlik seviyesine göre tedbirler almak ve uygulamak.
Dünya genelinde aynı yada herhangi bir merkezde oluşan veya oluşması mümkün olan güvenlik seviyelerini ve önlemlerini takip etmek.
CSO – Şirket Güvenlik Zabiti
CSO, şirket tarafından, işletme altında bulunan geminin ISPS güvenlik kurallarına uygun olmasını sağlamakla görevli kişidir. Belirli aralıklarla geminin ISPS Kod’a uygunluğu konusunda kontroller yapar.
SSO – Gemi Güvenlik Zabiti
SSO, şirket güvenlik zabitinin bir alt kademesi ile sınırlandırılmış, yani gemi ve gemi personelinin güvenliğini ISPS Kod kuralları çerçevesinde olacak şekilde uygun olmasını sağlayacak kişidir. Kısacası geminin ISPS Kod’a uygunluğunu gemi içerisinden hazırlayacak ve hazır olmasını sağlayacak kişidir.
SSP – Gemi Güvenlik Planı
ISPS Kod çerçevesinde, farklı ISPS Kod Güvenlik Seviyelerinde yapılması gereken farklı aksiyonları, hangi personelin nerede ne gibi görevleri olduğunu anlatan plandır.
Gemi Güvenlik Alarm Sistemi
Gemilerde, gemilere giriş yapan kişileri denetleyen metal detektörlerini de kapsayan özel ve farklı türde güvenlik cihazları vardır. Bu cihazlar olası tehdit durumunda gemide alarm vermeyip, liman tarafına bilgi vererek gemi güvenliğini ve limandaki güvenlik personelinin de duruma hemen müdahale etmesine olanak sağlamaktadır.
Limanlar İçin ISPS Kod
ISPS Kod, gemilerde olduğu gibi limanlarda da önemlidir ve en az gemilerde alınan önlemler kadar limanlarda da önlemler alınmaktadır.
Liman Tesisi Güvenlik Planı (PFSP)
Gemi güvenlik planı gibi, limanda oluşabilecek tehditlere karşı alınacak önlemlerin yer aldığı, ISPS Kod Güvenlik Seviyelerinin liman kısmı için belirtildiği özel bir plandır. Olası tehdit durumunda liman çalışanlarının görevleri ve sorumlulukları açıkça burada belirtilmektedir.
Liman Tesisi Güvenlik Zabiti
Liman tesisi güvenlik planını liman tesisinde uygulamasından sorumlu ve var ise eksikliklerin giderilmesinden sorumlu, ilgili devlet kurumunca da yeterliliği onaylanmış ve kararlaştırılmış kişidir. Liman tesisinin ve gemi ile yapılacak güvenlik protokolünün sorumlusudur.
RAYLI SİSTEM GÜVENLİĞİ
Raylı sistemler; demiryolu yönetimi, araç üstü ekipmanlar, demiryolu hattı, tren istasyonu, sistem ve yönetim merkezi gibi bileşenlerden oluşmaktadır. Aşağıdaki görselde, raylı sistemlerin tamamında akıllı ulaştırma sistemleri mimarisi ve ana bileşenleri yer almaktadır. Sistem müşteri hizmetleri, tren kontrol ve sevkiyat hizmetleri, acil kurtarma ve güvenlik yönetimi başlıklarını içeren üç temel kategoride sınıflandırılmıştır.
21. yüzyılda demiryolları; havaalanları ve diğer devlet binaları gibi terör saldırıları ve vandalizme açık hedef haline gelmiştir. Bu nedenle demiryolu işletmecileri tesislerini, çalışanlarını ve yolcuları korumak için çeşitli güvenlik önlemleri almaktadırlar. Son yıllarda, artan taleplere paralel olarak, uzun demiryolu hatlarında güvenlik ihlallerine karşı denetleme ve tespit sistemleri geliştirilmiştir. Bu çok modlu pasif infrared, optik fiber ve mikrodalga sensörleri kullanılarak tespit sağlayan sistemler, hat üzerine onaylanmayan girişleri tespit edebilmekte ve işletme güvenliğini sağlamaktadır. Taşımacılıkta güvenliği artırmak için doğal afetler dâhil tüm risk faktörlerini değerlendiren ve çıkabilecek olumsuz sonuçları bertaraf edecek çeşitli akıllı ulaştırma sistemleri uygulamaları da kullanılmaktadır. Özellikle yüksek hızlı hatlarda bu güvenliğin sağlanması telafisi güç olumsuzlukların önüne geçmektedir. Aşağıdaki görselde bu senaryoları dikkate alan algılayıcı akıllı sistemler yer almaktadır
Altyapı ve Tren Hattı Gözetleme Sistemleri
Modern demiryolu sistemleri klasik karmaşık fiziksel sistemlerdir ve bu fiziksel sistemler bilgisayar tabanlı algoritmalarla kontrol edilmektedir. Örneğin tren kontrol sistemleri sadece kendi cihaz ve ekipmanları ile veri toplayan cihazlar değil aynı zamanda trenler arasında bilgi alışverişi sağlayan ve eş zamanlı işletme durumlarını kontrol merkezleriyle paylaşan, birbiriyle bağlantılı iletişim merkezleridir. Demiryollarında en temel bileşen olan rayın muayenesi güvenilir işletmecilik için oldukça önemlidir. Ray muayenesi yüzey ve yüzey altı kusur tespitini, ray geometrisinde oluşan bozulmaları, bağlantı elemanlarındaki kusurları içermektedir. Bu sistemler ultrasonik muayene cihazlarını, girdap akımları ile muayene cihazları, yüksek çözünürlüklü kameralardan oluşan görsel muayene cihazları, akustik emisyon cihazları, titreşim ve sıcaklık ölçüm cihazları gibi çeşitli cihazların bireysel ve koordineli çalışmasıyla oluşan sistemlerdir. Bu sistemler aşağıdaki görselde özet olarak verilmiştir.
Bu sistemlerin bir kısmını kapsayan bir test ve ölçüm treni de ülkemizde Piri Reis, TCDD envanterinde yer almakta ve mevcut işletme altındaki hatlarda ve işletmeye alınacak hatlarda ölçümler almaktadır.Uluslararası standartlara uygun olarak ölçümler alan, yüksek çözünürlüklü kameralar, ivmeölçer ve yük ölçer gibi çeşitli sensörleri içeren, yol ve katener hattı ölçüm ekipmanları ve dinamik muayene sistemini içeren yüksek hızda 50’den fazla veri toplayan ölçüm treni örneği yandaki görselde aktarılmıştır.
Biyolojik Güvenlik (Biyogüvenlik) transgenik ürünlerin olası risklerinin değerlendirilmesi ve kontrol altına alınması anlamına gelen, genel tanımıyla modern biyoteknolojinin insan sağlığı ve çevreye zarar vermeden uygulanmasını sağlamak için alınması gereken politik ve işlevsel önlemlerin tümü olarak tanımlanabilir. Biyogüvenliğin açıklanması için bazı kavramların altını çizmek ve kavramlar üzerinden biyogüvenliği açıklamak gerekir.
Bir canlı türüne başka bir canlı türünden gen aktarılması veya mevcut genetik yapıya müdahale edilmesi yoluyla yeni genetik özellikler kazandırılmasını sağlayan modern biyoteknolojik tekniklere gen teknolojisi, gen teknolojisi kullanılarak doğal çiftleşmeyle ve/veya doğal rekombinasyonla oluşmayacak şekilde genetiği değiştirilmiş olan bitki, hayvan ve benzeri canlı varlığa da genetiği değiştirilmiş organizma(GDO) denilmektedir.
Gen aktarımı yoluyla kazanılmış yeni gen ya da genlere de transgenik denilmektedir. Burada yapılan işlem bir gene, yeni bir gen parçacığının eklenmesi, doğal dizilişlerinin değiştirilmesi veya çıkarılmasıdır. Biyogüvenlik, modern biyoteknoloji uygulama tekniklerini ve modern biyoteknoloji ürünlerinin insan ve hayvan sağlığı ile çevre üzerinde oluşturabileceği olumsuz etkilerin belirlenmesini ve belirlenen risklerin oluşma olasılığının ortadan kaldırılmasını ya da risklerin ortaya çıkması durumunda oluşacak zararların kontrol altında tutulması için alınacak önlemleri kapsamaktadır.
BİYOGÜVENLİK HANGİ ALANLARDA ÖNEMLİDİR?
Dünyamızda son dönemlerde yaşanan teknolojik gelişmeler nedeniyle, biyogüvenlik konusu bugüne kadar hiç olmadığı kadar önem kazanmıştır. Biyogüvenlik, yeni gelişen bulaşıcı hastalıkların önlenmesi ve kontrolü, biyoterörizme ve biyolojik silahlarla yapılabilecek saldırılara karşı hazır olunması, biyolojik kaynakların korunması ve biyoteknolojinin kötü niyetli kullanımının önlenmesi gibi gereklilikler nedeniyle her ülkenin ilgi göstermesi ve milli güvenliği açısından stratejik adımlar atması zorunlu olan bir konu haline gelmiştir. Böylelikle küresel güvenlik açısından da kritik öneme sahip olan biyogüvenlik; sadece sağlık, tarım, bilim, teknoloji ve eğitim alanları ile değil, askeri alanla da ilgilidir ve bütün bu alanlarda önem verilmesi gereken bir konudur.
Dünya Sağlık Örgütü biyogüvenlik tanımını şu cümleyle yapmaktadır; “Patojen ve toksinlere istenmeden maruz kalınmasını veya bunların kazaen yayılmasını önlemek için yürürlüğe sokulan muhafaza prensipleri, teknolojileri ve uygulamaları”. Bu ifadeden anlaşıldığı gibi biyogüvenlik; hem çalışma ortamında bulunan kişileri ve hem de çalışma alanı dışındaki tüm çevreyi korumayı amaçlamaktadır. Tanımda yer alan riskler; yani hastalıklara yol açabilen, tehlikeli etkenlerin kişilere veya çevreye bulaşma riskleri, aşağıdaki tabloda örnekleri verilen ve içinde çalışılan mikroorganizmalar nedeniyle biyolojik riskler içeren birçok tesiste karşımıza çıkmaktadır:
Tesisler
Biyogüvenlik Önlemleri Gerektiren Örnek İşlemler
İmalat Tesisleri
Biyolojik etken madde ve tıbbi ürün imalatıAşı üretimiSuş üretimiBakteriyel/viral vektör üretimiGDO üretimi
Laboratuvarlar
Tıbbi testlerTüberküloz tanı testleriMetot geliştirmeAşı geliştirmePatojenlerin nakliyesi ve depolanması
Laboratuvar Hayvanı Tesisleri
Transjenik hayvan testleriPatojen veya GDO aşılanmış hayvan testleri Hayvan barındırma işlemleri Patojenlerin nakliyesi ve saklanması
Hastaneler ve Klinikler
Şüpheli hasta üzerindeki işlemlerHasta izolasyonuBiyolojik atıkların depolanması, nakliyesi ve imhası
Biyoterörizm
Patojen tanı testleriPatojenlerin üretimi ve depolanmasıAşı geliştirme
Atık İşleme ve İmha Tesisleri
Zararlı atıkların nakliyesi, depolanması, işlenmesi ve imhası
Ek olarak, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkındaki Yönetmeliği’nde verildiği gibi; gıda üretiminde, tarımda, hayvan kaynaklı ürünlerin üretiminde, arıtma tesislerinde ve kanalizasyon işlerinde çalışma durumunda da biyolojik etkenlere maruz kalınması riski vardır.
İmalat Tesisleri
Örnek olarak biyoteknolojik üretim sektörünü ele alırsak; bu proseslerde kullanılan veya ortaya çıkabilen tehlikeli maddelerin (mikroorganizmalar, gen tedavisinde gen aktarımı için kullanılan vektörler, insandan alınan materyaller, biyolojik toksinler vb. etkenlerin) önlenmesi ancak yeterli biyogüvenlik muhafaza prensiplerinin uygulanması ile mümkün olabilmektedir. Biyoteknolojik proseslerde ortaya çıkabilen melez virüslerin yol açabileceği yeni virüsler nedeniyle toplum sağlığı için ciddi risk oluşabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Fermentasyon, santrifüjleme, filtrasyon gibi biyoteknolojik proseslerden gelebilecek tehlikeli biyolojik maddelerden korunmak için, tesis tasarımı, proses ekipmanı seçimi, prosedürler, personel eğitimi gibi bir çok faktörü içeren biyogüvenlik önlemlerinin alınması zorunlu olmaktadır. Antibiyotik ve enzim gibi bazı biyoteknolojik ürünler, üretimde çalışanlar için ciddi alerji riski oluşturduğundan; bu tür tesislerde de biyogüvenlik konusu öncelik kazanmaktadır.
Genetiği değiştirilmiş organizmaların üretildiği her tesiste uygun biyogüvenlik seviyesinin saptanması ve gereken muhafazalı sistemlerin kullanılması zorunluluğu Sağlık Bakanlığı’nın İyi İmalat Uygulamaları (GMP) Kılavuzu’nda vurgulanmıştır. Yine aynı kılavuzda, biyolojik tıbbi ürünlerin ve başlangıç maddelerinin üretimlerinde kullanılan hayvanlarla ilgili olarak; kaynak hayvanlarda enfeksiyonların önlenmesi için uygun biyogüvenlik prosedürlerinin uygulanması gerektiği ve aşı üretiminde ve kontrolünde ise yüksek biyogüvenlik seviyeli organizmalar (örneğin pandemik aşı suşu) kullanıldığında uygun muhafazalı sistemlere gereksinim olduğu ve bu konuda yetkili makamlardan onay alınması gerektiği belirtilmektedir. Sözünü ettiğimiz kılavuzda, gen tedavisi ürünleri konusunda da benzer şekilde biyolojik risk sınıfını temel alan önlemlerin alınması istenmektedir.
Laboratuvarlar
Halk sağlığı laboratuvarları, referans laboratuvarları, klinik laboratuvarlar, araştırma laboratuvarları, ilaç geliştirme laboratuvarları gibi biyolojik etkenlerle karşılaşılan tüm laboratuvarlarda her gün çok sayıda insan veya hayvanlardan alınan numuneler veya araştırma ürünlerinin numuneleri test edilmektedir. Bu tür testlerin yapıldığı tesislerde çalışan kişilerin talimat ve prosedürleri doğru uygulamaması, muhafazalı bir ekipmanı doğru kullanmaması, yaptığı işe konsantre olmaması, etik davranmaması gibi nedenlerle ciddi riskler oluşabilir.
Gelişmiş laboratuvar altyapı sistemleri ve ileri teknolojiye sahip ekipmanlar kullanılsa bile laboratuvar kazaları büyük oranda insan hatası sonucu ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla laboratuvar tesislerinde, hem laboratuvarda çalışan kişilerin ve hem de çevrenin korunması için biyogüvenlik önlemlerinin uygulanması zorunludur. Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılan bir çalışmada laboratuvarlarda bulaşan en yaygın hastalığın Brucella olduğunu, Shigella, Salmonella ve Staphylococcus mikroplarının da keza yaygın şekilde görüldüğü belirlenmiştir. Ülkemizde bir üniversitenin veteriner fakültesinde yapılan ankette ise; biyogüvenlik ile ilgili olarak sıralanan risklerin ilk beşini, havalandırma, kimyasallar, eğitim, temizlik ve yapısal sorunların oluşturduğu ortaya çıkmıştır.
Bu sonuçlara göre, aşağıdaki konulara dikkat edilmesi önemlidir:
Laboratuvar personelinin hastalık bulaştırıcılarla güvenli ve bilinçli şekilde çalışabilmesi için yeterli eğitim alması,
Laboratuvarda güvenli şekilde çalışılması için gereken cihazların ve kişisel koruyucu ekipmanların her zaman bulundurulması ve kullanılması,
Biyogüvenlikle ilgili talimat ve prosedürlerin mevcut ve yeterli düzeyde olması ve gerektiğinde iyileştirilmesi,
Laboratuvar personelinin çalışma sırasında gözetimi,
Laboratuvar altyapı sistemlerinin doğru şekilde tasarlanması, kurulması, işletilmesi ve düzenli olarak bakımı,
Risk grubu 2, 3 ve 4’e giren biyolojik etkenler söz konusu olduğunda; ilgili yönetmeliklerde belirtilen tüm önlemlerin dikkate alınması ve uygulamaya yansıtılması.
Biyolojik etkenlerle çalışılan laboratuvarlar için aşağıda örnekleri verilen yönetmelik ve kılavuzların temel alınması uygun olacaktır:
Tıbbi Laboratuvarlar Yönetmeliği (09.10.2013)
Halk Sağlığı Hizmetlerine Yönelik Laboratuvarların Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik (09.03.2019)
Ulusal Tüberküloz Tanı Laboratuvarları Ağı Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Tebliğ (25.10.2015)
Ulusal Mikrobiyoloji Standartları – Laboratuvar Güvenliği Rehberi (2014)
Ulusal Mikrobiyoloji Standartları – Ulusal Tüberküloz Tanı Rehberi (2014)
Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik (2013)
Hastaneler ve Klinikler
Hastane personeli; enfeksiyon taşıyan vücut sıvılarının ve kullanılmış ve patojen bulaşmış olan cihaz parçalarının taşınması, işlenmesi veya temizlenmesi sırasında veya bulaşıcı mikroplu hastaların bakımı ya da kontamine atıkların taşınması esnasında eksik veya yanlış uygulama sonucunda tehlikeli mikroorganizmalara maruz kalabilir. Bu nedenle, personelin biogüvenlik konusunda çok bilinçli olması ve gereken biyogüvenlik önlemlerini eksiksiz olarak alması çok önemlidir.
Hastane ve klinik çalışanlarının biyolojik etkenler yoluyla olabilecek enfeksiyonlardan korunması bir dizi önlem gerektirmektedir. Bu önlemlere örnek olarak; çalışanların konuyla ilgili eğitimi, uygun kişisel koruyucu donanımların kullanılması, yeterli mühendislik kontrollerinin sağlanması, gerekli idari kontrollerin oluşturulması ve tıbbi sürveyans bilgilerinin düzenli toplanması ve değerlendirilmesi sayılabilir.
İngiltere’de yapılan bir araştırma, hastane laboratuvar personelinin tüberküloza yakalanma riskinin normal halka göre 7,5 kat daha yüksek olduğunu göstermiştir. Bu tür risklerin önlenmesi ancak biyogüvenlik önlemlerinin alınması konusunda çok bilinçli ve hassas olunması ile mümkündür.
Biyolojik bir etkene maruz kaldığından şüphelenilen hastalar için hasta karşılama ve inceleme, hastanın izole edilmesi, alınan numunelerin laboratuvara gönderilmesi ve analizi, hastalıklı atıkların toplanması, nakli, depolanması ve imhası gibi süreçlerin tümünde gerekli olan biyogüvenlik önlemlerinin alınması uzmanlar tarafından önerilmektedir.
Biyoterörizm
2001 yılında Amerika Birleşik Devletlerinde yaşanan Antrax saldırısı ve daha sonra yaşanan vakalar nedeniyle biyoterörist saldırıları tüm dünya için bir endişe kaynağı olmuştur ve gelişen ve yaygınlaşan biyoteknolojiler nedeniyle giderek artan bir tehdit oluşturmaktadır.
Yeni gelişen bir salgın veya genetiği değiştirilmiş organizma da biyoterörizm amaçlı olarak kullanılabileceğinden; biyolojik risklerin izlenmesi, sahada hızla inceleme ve tanı yapılabilmesi, uygun bir uyarı sistemi kurulması, tanı için gereken reaktiflerin hazır bulundurulması, biyoterörizmde kullanılan patojenlerle ilgili bir veri tabanı oluşturulması, patojenlere karşı kullanılabilecek aşıların geliştirilmesi, acil durum personelinin seçimi ve bunların doğru biyogüvenlik ve biyoemniyet uygulamaları için eğitimi ve tehlikeli atıkların yerinde imha edilmesi gibi konular önem kazanmıştır ve dünyadaki gelişmiş ülkelerin öncelikli gündemindedir.
Laboratuvar Hayvanı Tesisleri
Biyolojik riskler deney hayvanlarının bulunduğu bakım tesislerinde ve araştırma laboratuvarlarında birçok farklı yolla ortaya çıkabilir. Personele ısırılma, çizilme, kesici ile yaralanma, el, ağız ya da göz teması yoluyla bulaşabilecek olan biyolojik etkenlere karşı dikkatli olunmalıdır.
Söz konusu biyolojik etkenlerin dahil olduğu risk grubuna bağlı olarak, hayvan bakım ve araştırma tesislerinde ilgili yönetmelik ve kılavuzlarda Hayvan Biyogüvenlik Düzeyleri 1, 2, 3 ve 4 için belirtilen gerekliliklerin yerine getirilmesi zorunludur.
Atık İşleme ve İmha Tesisleri
Tehlikeli atıklarla ilgili işlem yapan nakliye elemanları, tesiste atık işleyen veya imha eden elemanlar, potansiyel olarak biyolojik risklere maruzdur. Aynı riskler, toplum için de geçerlidir; örneğin açık bir atık konteynerinden veya bir hastane çevresinden eşya toplayan kişiler de biyolojik risklerle karşı karşıya kalabilirler.
Hastalık yapan mikroorganizmaların, sınırlı da olsa belirli bir süre çevrede canlı kalabildiği bilinmektedir. Örnek olarak; Hepatit B virüsünün yüzeylerde birkaç hafta, AIDS virüsünün (HIV) havada 3-7 gün yaşayabildiği bildirilmiştir. Yapılan bir karşılaştırmalı çalışmada ise, evsel atıkları toplayan kişilerin diğer toplum kesimlerine oranla 6 kat daha fazla enfeksiyonlara maruz kalma riski taşıdığı ortaya çıkmıştır. Atıkların yakılarak imha edilmesi sırasında da, havaya zehirli kirleticiler yayılabilmektedir.
Yukarıda özetle verilen bilgiler, hem atıklarla temas eden personel ve hem de atık tesisleri için biyolojik risklere ve diğer tehlikelere karşı özel önlemlerin alınmasının zorunlu olduğunu hatırlatmaktadır. Bu önlemler, ilgili ulusal mevzuatta detaylı olarak yer almıştır ve ilgililer tarafından mutlaka ve titizlikle dikkate alınmalıdır.
Biyolojik Ajan
Temelinde;
Paranın Kontrolü,
Dini ve alışılmış alışkanlıkların korku yoluyla değiştirilmesi.
Göçleri hızlandırarak ülkelerin demografik yapısının değiştirilmesi,
Tarım ve su havzalarını kontrol ederek ülkelerin gıda güvenliğini ele geçirmek vardır.
Biyolojik Ajanların Silah Olarak Kullanılması
Kitle imha silahı olarak, küresel boyutta caydırıcılığının olması,
ÖZELLİK NÜKLEER SİLAH KİMYASAL SİLAH BİYOLOJİK SİLAH
Ağırlık 1 Megaton 15 Ton 10 Ton
Etki Alanı 300 km 60 km 100.000 km
Tahribat %90 ölüm %50 ölüm %50 ölüm, %50 hasar
Maliyet km/800 $ km/600 $ km/12 $
Biyolojik silahlar sadece canlı varlıklarda hastalık ve ölüm meydana getirmektedir.
Biyolojik silahı kullananın açığa çıkmaması, nereden, ne şekilde kullanıldığının tespitinin son derece güç olmasından dolayı avantaj sağlaması,
Biyolojik ajanların silah olarak kullanılması; alt yapıya zarar vermeden önemli tesislerin kapatılmasına, ulus devletlere güvenin kaybolmasına neden olur.
Gelişmiş teknolojileri kullanarak hastalıkları, mevcut tedavilere karşı daha dirençli, öldürücü ve bulaşıcı hale getirmek mümkündür.
Stratejik Olarak Atılması Gereken Adımlar
Ülkemizin bugün savunma sanayiinde geldiği nokta ve tecrübeler dikkate alınarak; özellikle tarım ve sağlıkta önemli kararların alınması ve uygulanması önem kazanmıştır. Bu kapsamda;
Biyolojik ajan ve uzay hukuku üzerinde durulması,
Frekanslar, insan davranışlarını etkileyen izole proteinlerin üretilmesi ve geliştirilmesine önem verilmesi,
Tarımda çeşit geliştirmeden fidan üretimine kadar istihdamların oluşmasına dışarıdan hastalık ve zararlıların girmesi engellendiğinde zirai ve beşeri ilaçlara ihtiyaç oluşmayacaktır.
Akdeniz üniversitesi Tohumculuk ve Tarımsal Biyoteknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi (ATOM) doku kültürü yöntemleri ile üretilen meyve, asma fidanı, üretim materyali ve çilek fidesi üretimi, sertifikasyonu ile pazarlama tebliğine göre yetkilendirilmiş değildir. Aynı zamanda uluslararası bir akriditasyonu bulunmamaktadır. Öncelikle bu yapı uluslararası normlara ulaştırılmalıdır.
2020’den sonra tarım ve sağlık politikaları başka bir boyuta evrilmiştir. Buzullar bölgesinde yapılan ve yapılmakta olan bakteriyel çalışmalar yakın gelecekte biyolojik ajan/silah geliştirme programları gelişerek devam edecektir. Küreselleşme ve teknolojik gelişmelere bağlı olarak savunma mekanizmamızı gözden geçirmeliyiz.
Projelerimiz
Doku kültürü yöntemi ile tek ağaç fındık fidanı üretimi.
Yapay zeka yöntemi ile tohumların ayrıştırılması çalışmaları.
Yapay zeka yöntemi ile bitki ve insanların davranış şekillerinin belirlenmesi çalışmaları.
Sonuç
Tüm bu verilen örneklerden anlaşıldığı gibi, biyogüvenlik riskleri, pek çok alanda karşımıza çıkmaktadır. Biyolojik etkenler sadece bizzat bu maddelerle çalışanlar için değil, çevre ve toplum için de büyük riskler oluşturabilmektedir. Bu nedenle; biyogüvenlik gerekliliklerinin ilgili mevzuat ve kılavuzlar temel alınarak, tüm çalışma alanlarında dikkate alınması ve sorumlulukla yerine getirilmesi zorunludur.
Günümüzde bilişim saldırılarının yapay zekâ tabanlı gerçekleştirileceği, bu nedenle savunma sistemlerinin ve yöntemlerinin yapay zekâ ile desteklenmesi gerektiği anlaşılmıştır. Bu açıdan siber güvenlik yöntemlerine odaklanmak her zamankinden daha önemlidir.
Bundan sonraki dönemde dijital para hırsızlığının, fidye saldırılarının, kritik altyapılara yönelik saldırıların artacağı, internete bağlı cihazların hedefleneceği, spam e-postaların devam edeceği, bulut tabanlı depolama platformlarının tehditlere daha çok maruz kalacakları, mobil tehditlerde artış olacağı öngörüler arasında. Kötü amaçlı yazılım geliştiren siber saldırganlar bireylere, kurumlara ve bilgisayar ağlarına daha fazla odaklanacaklar. Hatta nesnelerin interneti üzerinden bio-hacking kapsamında siber saldırganlar fitness bantları, giyilebilir kalp monitörleri, biometrik hareket sensörleri, kalp pilleri üzerinden de saldırı gerçekleştirerek hayati saldırılarda bulunacaklar.
Etkin ağlarda siber saldırı ile alt yapılar, en güçlü sistemler çökebilir. Gelişen saldırılara karşı savunma için geleneksel sabit algoritmalar ile yazılım geliştirmek güçtür. Sanal dünyada yer alan sağlık, banka, nüfus, aile gibi bilgisayar kontrolü altındaki tüm temel yaşamsal bilgilerimizin yer aldığı sistemlere izinsiz, gizli olarak internet üzerinden giren sanal düşmanlar görülmez, hareketsiz, erişilmez, bilinmez ve anlaşılmazdırlar.Bu nedenle yazılım esnekliği, erken tespit yöntemleri ve öğrenme yeteneği olan yapay zekâ uygulamalarına siber savunmalarda ihtiyaç duyulmaktadır.
Yapay zekâ, makinelerin karmaşık problemlere insanlar gibi çözümler üretmesini sağlayan algoritmalardan oluşmuş uygulamalar ve bu uygulamalar kapsamında akıl yürütme, anlam çıkarma, genelleme, geçmiş deneyimlerden öğrenme özelliklerini içeren tekniktir.
Burada en uygun yapay zeka örneği; daha önceki yazılarımda değindiğim Rus satranç şampiyonu Kasparov’u yenen DeepBlue’dur.
DeepBlue’ yu diğer yazılımlardan ayıran özellik tüm mümkün satranç bilgilerini içeren bilgi tabanına sahip olması ve bu tabandan bilgi üreterek, bilgileri birleştirmesi, analiz etmesi, sonuca varması ve bu sonuçları nedenlere bağlamasıdır. İşte siber savunmada yapay zekâyı cazip hale getiren bu özelliklerdir. Akıllı siber saldırılara karşı savunma ancak akıllı yazılımlarla elde edilebilir.
Siber savunma yöntemlerinde durum farkındalığı, saldırılara hızlı cevap veren, analiz edebilen ve gerekli kararları alabilen yapay zekâ yazılımları gereklidir. Tüm bu süreçler geleneksel algoritmalar ile çözülemeyecek kadar karmaşıktır. Geleneksel yöntemlerle çözümü zor olan problemlerin çözümünde kullanılan yapay sinir ağları, genetik algoritmalar, uzman sistemler, bulanık mantık, makine öğrenimi gibi zeki yaklaşımlar yapay zekanın alt dalları kapsamındadır.
Yapay sinir ağları, yapay sinir hücrelerinin (nöron) bir araya gelmeleriyle oluşan, insan beynindeki hücrelerin çalışma prensibini modelleyen sistemlerdir. Bu sistemde bilgi ağın bağlantı ağırlıkları ile temsil edilir.
Ağın sahip olduğu ağırlık değerlerinin doğru olduğu ölçüde ağın performansı fazladır. Bu nedenlerle; işlemler hızlıdır, çok sayıda paralel öğrenme ve karar verme işlevi sağlar.
Siber savunmada, DDoS tespitlerinde, virüs, spam, kötü amaçlı yazılım saptamada kullanılabilir. Yüksek hızlı olmaları nedeniyle grafik işlemcilerde ve donanımda da kullanım alanları yaygındır.
Yine karmaşık problemlerin çözümünde kullanılan ve bir yapay zekâ tekniği olan genetik algoritmalar kromozomların yeni diziler üretme ve biyolojik evrim esasına dayanır. Amaç en iyi kromozoma ulaşmaktır. Siber savunmada, bilgisayarlar arası trafikte anormal verilerle normal verileri trafik dinleyicileri (sniffers) kullanarak ayırır.
Tam ve kesin olmayan bilgilere göre hareket eden ve bunlardan doğru kararlar çıkarmaya çalışan bulanık mantık siber savunmada bulanık “if-then” kurallarıyla çözüm sunar. Bulanık kurallar tabanına sahip olan sistem siber savunmada anormallik tespitlerinde karar verme amacıyla kullanılır.
Yine bir yapay zekâ alt alanı olan uzman sistemler problemleri çözmede uzman kişi veya kişilerin bilgi ve mantıksal çıkarım mekanizmasını kullanır. Bir uzman sistemin sahip olduğu en önemli özelliği, geleneksel veri işleme mekanizmasıyla elde edilen büyük bir bilgi tabanına sahip olmasıdır. Uzman sistem sahip olduğu verileri işleyerek sistemin karar verme şeklini belirler.
Karar verme; bilgi tabanındaki bütün kuralların yine if-then esasına dayalı ileriye doğru zincirleme veya tam tersi karar verme ünitesi olan geriye doğru zincirleme ile sağlanır. Bu sistemler saldırılara hızlı cevap verebilme, yüksek performans, güvenilir olma, elde edilen sonuçları istatistiksel verilere dayandırabilme özelliklerine sahiptirler.
Denetimli, denetimsiz, takviyeli öğrenme şekillerine göre ayrılan makine öğrenimi, çıkarım ve olasılık gibi istatistiksel teknikleri kullanarak makinelere öğrenme yetisi kazandırır. Makine öğreniminde veri madenciliği yöntemlerinden olan sınıflandırma, regresyon, kümeleme içeren algoritmalar kullanılır.
Siber saldırı alanında; oltalama, captcha atlatma, zararlı yazılımlar, zeki botnetler, insan sesi taklidi gibi faaliyetlerde bulunurken; siber savunma alanında; zararlı yazılım analizi, ağ saldırı tespiti, zararlı kod tespiti, zararlı url tespiti, botnet tespiti, spam fitreleme, kullanıcı doğrulama, oltalama saldırıları tespiti gibi çalışmalar yapılır.
Yapay zeka ve makine öğreniminin siber güvenlik alanında kullanımın en büyük yararı; son kullanıcıların verilerinin bir insan etkileşimi bulunmadan analiz edilmesi ve savunma ya da saldırı durumlarında analiz, tespit ve karar verme süreçlerinin hızlı ilerlemesidir.
Bilinen ilk siber saldırı, 1988’de Robert Morris’in ürettiği Morris solucanıyken, bugün APT (Advanced Persistant Threats) dediğimiz, Türkçeye ‘Gelişmiş Sürekli Tehdit’ ya da ‘Hedef Odaklı Saldırılar’ olarak çevrilen siber silahlar kamu kurumlarını, kritik altyapıları ve büyük şirketleri hedef alan en önemli tehditlerdir.
APT’ler klasik virüslerden ve siber silahlardan birçok özelliği ile ayrılmakta, günümüzde siber savaşlarda aktif olarak kullanılmakta ve özellikle kritik altyapıları hedef almaktadır.
2010 yılında İran’ın nükleer programını hedef almış Stuxnet, hemen arkasından benzer kodlarla geliştirildiği düşünülen Duqu ve Flame, APT saldırılarının en iyi örneklerindendir.
Geçmişte yaşanmış önemli kritik enerji altyapılarına yapılan saldırılar ve türleri; 1982 -Sibirya Boru Hattı Patlaması-trojen (mantık bombası), 2000 –Rusya Gazprom -trojen, 2010-İran Buşehr nükleer reaktörü-stuxnet, 2012-İran’ın Kharg Adası’ndaki petrol rafinerisi-viper, 2012- Suudi Arabistan’ın milli petrol şirketi olan Saudi Aramco- Shamoon, 2014-Batılı enerji firmaları-dragonfly, 2015 –Polonya Hava şirketi LOT -güç kesintisi, sabit diskte yaşanan bir hata, güvenlik yazılımının devre dışı kalması , 2015-New York Bowman Barajı-hücresel modem ile sızma, 2016-Ukrayna elektrik sistemi- malware(BlackEnergy)-phishing- Python’da yazılan GCat arka kapı açıklığı ekran görüntüsü alma ve keylogger şeklindedir.
Siber savunma alanında yapılan araştırma raporlarına göre fidye yazılım saldırılarının arttığı görülmüş olmasına rağmen; kurumlar, süreçlerini iyileştirip, 2018 yılında hedefli saldırıların yüzde 87’sini engellemiştir.
Burada yüzde 87’lik başarının sebebi ağ, sistem-donanım, veri iletişim güvenliklerinin sağlanmış olması, güncel ve güvenli yazılım geliştirilmesi, ihtiyaçlara uygun kamusal ve hukuksal alanda uygulanan güvenlik politikaları geliştirilmesi, farkındalık ve en nihayetinde güvenli, kalite standartları ile uyumlu kurumsal yönetim bilgi sistemlerinin sağlanmasıdır.
Kısacası; siber savunma yazılımlarının görevini yerine getirebilmesi için basit ve geleneksel algoritmaların yeterli olmadığı, yapay zekâ algoritmalarının kullanılmasının daha uygun olduğu anlaşılmaktadır.
Siber savunmada teknik olarak yapay sinir ağları daha fazla kullanılmaktadır ancak karar destek, farkındalık ve bilgi yönetimi noktasında daha hızlı ve performanslı uzman sistem algoritmalarına ihtiyaç duyulmaktadır. Böylece yapay zekâ teknikleriyle siber saldırılara karşı daha hızlı ve etkin kararlar alınabilir.
Siber güvenlik; bilgisayarları, sunucuları, mobil cihazları, elektronik sistemleri, ağları ve verileri kötü amaçlı saldırılardan koruma uygulamasıdır. Bilgi teknolojisi güvenliği veya elektronik bilgi güvenliği olarak da bilinir. Bu terim, işletmelerden mobil bilgi işleme kadar çeşitli bağlamlarda geçerlidir ve birkaç ortak kategoriye ayrılabilir.
Ağ güvenliği, hedefli saldırganlar veya fırsatçı kötü amaçlı yazılımlar olması fark etmeksizin bir bilgisayar ağını davetsiz misafirlerden koruma uygulamasıdır.
Uygulama güvenliği, yazılım ve cihazların tehditlerden etkilenmemesine odaklanır. Ele geçirilmiş bir uygulama, korumak için tasarlanan verilere erişim sağlayabilir. Başarılı güvenlik, daha tasarım aşamasındayken bir program veya cihaz dağıtılmadan önce başlar.
Bilgi güvenliği, hem depolama hem de aktarma sırasında verilerin bütünlüğünü ve gizliliğini korur.
Operasyonel güvenlik, veri varlıklarının işlenmesi ve korunmasına ilişkin süreçleri ve kararları içerir. Kullanıcıların bir ağa erişirken sahip oldukları izinler ve verilerin nasıl ve nerede depolanabileceğini veya paylaşılabileceğini belirleyen prosedürler bu kapsama girer.
Olağanüstü durum kurtarma ve iş sürekliliği, bir kuruluşun siber güvenlik olayına veya işlem ya da veri kaybına neden olan başka bir olaya nasıl yanıt verdiğini tanımlar. Olağanüstü durum kurtarma ilkeleri, kuruluşun etkinlikten öncekiyle aynı çalışma kapasitesine dönmesi için işlemlerini ve bilgilerini nasıl geri yüklediğini belirler. İş sürekliliği, belirli kaynaklar olmadan faaliyet göstermeye çalışırken kuruluşun geri çekildiği plandır.
Son kullanıcı eğitimi, en öngörülemeyen siber güvenlik faktörünü ele alır: insanlar. İyi güvenlik uygulamalarına uymayan herkes yanlışlıkla güvenli başka bir sisteme virüs bulaştırabilir. Kullanıcılara şüpheli e-posta eklerini silmeyi, tanımlanmamış USB sürücüleri takmamalarını ve diğer çeşitli önemli dersleri öğretmek, herhangi bir kuruluşun güvenliği için hayati önem taşır.
Siber Tehdidin Ölçeği
Küresel siber tehdit, her yıl sayısı artan veri ihlaliyle hızlı bir şekilde gelişmeye devam ediyor. RiskBased Security tarafından yayınlanan bir rapor, sadece 2019’un ilk dokuz ayında şaşırtıcı bir şekilde 7,9 milyar kaydın veri ihlallerine maruz kaldığını ortaya koydu. Bu rakam, 2018’in aynı döneminde ortaya çıkan kayıt sayısının iki katından (%112) fazla.
Sağlık hizmetleri, perakendeciler ve kamu kurumları, çoğu olayın sorumlusu kötü niyetli suçlular tarafından en fazla ihlali yaşamıştır. Bu sektörlerden bazıları finansal ve tıbbi veriler topladıkları için siber suçlular için daha caziptir ancak ağ kullanan tüm işletmeler müşteri verileri, kurumsal casusluk veya müşteri saldırıları için hedef haline gelebilir.
Siber tehdidin ölçeği artmaya devam ederken International Data Corporation, dünya çapında siber güvenlik çözümlerine yapılan harcamaların 2022’ye kadar 133,7 milyar dolara ulaşacağını öngörüyor. Dünyanın dört bir yanındaki hükümetler, artan siber tehdide karşı bir yanıt olarak kuruluşların etkili siber güvenlik uygulamalarını yürütmelerine yardımcı olmak için onlara rehberlik etmiştir.
Siber tehdit türleri
Siber güvenliğin karşı karşıya olduğu tehditlerin üç katmanı vardır:
Siber Suç finansal kazanç veya işlerin kesintiye uğraması için sistemleri hedefleyen tek aktörleri veya grupları içerir.
Siber saldırı genellikle politik nedenli bilgi toplamayı içerir.
Siber terör, elektronik sistemleri panik veya korkuya neden olacak şekilde baltalamak için tasarlanır.
Peki, kötü amaçlı aktörler bilgisayar sistemlerinin kontrolünü nasıl kazanır? Siber güvenliği tehdit etmek için kullanılan bazı yaygın yöntemler şunlardır:
Kötü Amaçlı Yazılım
Kötü amaçlı yazılım, “Malware” olarak da anılır. En yaygın siber tehditlerden biri olan kötü amaçlı yazılım, bir siber suçlu veya korsanın meşru bir kullanıcının bilgisayarını bozmak veya ona zarar vermek için oluşturduğu yazılımdır. Genellikle istenmeyen bir e-posta eki veya meşru görünümlü indirme yoluyla yayılan kötü amaçlı yazılım, siber suçlular tarafından para kazanmak için veya politik nedenli siber saldırılarda kullanılabilir.
Çeşitli kötü amaçlı yazılım türleri bulunur:
Virüs: Kendi kendine çoğalan, kendini temiz dosyaya bağlayan ve bilgisayar sistemine yayılan bir programdır, kötü amaçlı kod kullanarak dosyalara bulaşır.
Truva Atları: Meşru yazılım kılığındaki bir tür kötü amaçlı yazılım türüdür. Siber suçlular, kullanıcıları bilgisayarlarına Truva atları yüklemeleri için kandırırlar ve böylece bilgisayarlarına zarar verir ya da veri toplarlar.
Casus yazılım: Bir kullanıcının ne yaptığını gizlice kaydeden programdır, böylece siber suçlular bu bilgileri kullanabilir. Örneğin casus yazılım, kredi kartı bilgilerini yakalayabilir.
Fidye yazılımı: Bir fidye ödenmediği sürece kullanıcının dosya ve verilerini silmekle tehdit edip bunları kilitleyen kötü amaçlı yazılımdır.
Reklam yazılımı: Kötü amaçlı yazılım yaymak için kullanılabilen reklamcılık yazılımıdır.
Botnet’ler: Siber suçluların, kullanıcının izni olmadan çevrimiçi görevleri gerçekleştirmek için kullandıkları, kötü amaçlı yazılımın yayıldığı bilgisayar ağlarıdır.
SQL Aşılama
SQL (yapılandırılmış dil sorgusu) aşılama, bir veritabanının verilerini kontrol etmek ve çalmak için kullanılan bir siber saldırı türüdür. Siber suçlular, kötü amaçlı bir SQL deyimi aracılığıyla bir veritabanına kötü amaçlı kod eklemek için veri odaklı uygulamalardaki güvenlik açıklarından yararlanırlar. Bu, veritabanında bulunan hassas bilgilere erişmelerini sağlar.
Kimlik Avı
Kimlik avı, siber suçluların, hassas bilgiler isteyen ve meşru bir şirketten geliyormuş gibi görünen e-postalar kullanarak kurbanları hedef almasıdır. Kimlik avı saldırıları genellikle kredi kartı verilerini ve diğer kişisel bilgileri aktarmaları için insanları kandırma amacıyla kullanılır.
İşlemlere Müdahale Etmeye Yönelik Saldırı
İşlemlere müdahale etmeye yönelik saldırı, siber suçluların verileri çalmak için iki kişi arasındaki iletişimi alıkoyduğu bir siber tehdit türüdür. Örneğin, güvenli olmayan bir WiFi ağında bir saldırgan kurbanın cihazından ve ağdan geçirilen verileri alıkoyabilir.
Hizmeti Engelleme Saldırısı
Hizmeti engelleme saldırısı, siber suçluların ağları ve sunucuları trafikle boğarak bir bilgisayar sisteminin meşru istekleri yerine getirmesini engellemesidir. Bu, sistemi kullanılamaz hale getirerek bir kuruluşun hayati işlevleri yerine getirmesini önler.
En Güncel Siber Tehditler
Bireylerin ve kuruluşların korunması gereken en güncel siber tehditler nelerdir? Bazı örnekleri aşağıdaki şekildedir.
Dridex Kötü Amaçlı Yazılım
Aralık 2019’da ABD Adalet Bakanlığı (DoJ), küresel bir Dridex kötü amaçlı yazılım saldırısında yer almalarından dolayı organize bir siber suç grubunun liderini suçladı. Bu kötü amaçlı kampanya dünya çapında halkı, hükümeti, altyapıyı ve iş dünyasını etkiledi.
Dridex, çeşitli yeteneklere sahip finansal bir truva atıdır. 2014’ten bu yana kurbanları etkileyip kimlik avı e-postaları veya mevcut kötü amaçlı yazılımlar aracılığıyla bilgisayarlara bulaşıyor. Sahte işlemlerde kullanılabilecek parolaları, bankacılık bilgilerini ve kişisel verileri çalabilen Dridex, miktarı yüz milyonlara ulaşan büyük mali kayıplara neden olmuştur.
Aşk Dolandırıcıları
Suçlular, yeni partner arayan insanlardan yararlanır ve kurbanları kişisel verilerini vermeleri için kandırır.
Yapıla bir araştırma, romantik siber tehditlerin 2019 yılında New Mexico’daki 114 kurbanı etkilediğini ve mali kayıpların 1,6 milyon dolar olduğu ortaya çıkarmıştır.
Emotet Kötü Amaçlı Yazılım
2019’un sonlarında, Avusturalya Siber Güvenlik Merkezi ulusal kurumları Emotet kötü amaçlı yazılımından kaynaklanan yaygın bir küresel siber tehdit hakkında uyardı.
Emotet verileri çalabilen ve diğer kötü amaçlı yazılımları da yükleyebilen gelişmiş bir truva atıdır. Emotet, karmaşık olmayan parolalarda başarılı olur: siber tehditlere karşı korunmak için güvenli bir parola oluşturmanın önemini hatırlatmak için bir örnek.
Son Kullanıcı Koruması
Son kullanıcı koruması veya uç nokta güvenliği, siber güvenliğin önemli bir unsurudur. Nihayetinde masaüstü bilgisayar, dizüstü bilgisayar veya mobil cihazlarına yanlışlıkla kötü amaçlı yazılım veya başka bir siber tehdit biçimini yükleyen bir bireydir (son kullanıcı).
Peki, siber güvenlik önlemleri son kullanıcıları ve sistemleri nasıl korur? Öncelikle siber güvenlik; e-postaları, dosyaları ve diğer önemli verileri şifrelemek için kriptografik protokollere dayanır. Bu yalnızca aktarılan bilgileri korumakla kalmaz aynı zamanda kayıplara veya hırsızlığa karşı koruma sağlar.
Ayrıca, son kullanıcı güvenlik yazılımları bilgisayarlardaki kötü amaçlı kod parçalarını tarar, bu kodu karantinaya alır ve ardından makineden kaldırır. Güvenlik programları Ana Önyükleme Kaydında (MBR) gizlenen kötü amaçlı kodları, bile algılayıp kaldırabilir ve bilgisayarın sabit sürücüsündeki verileri şifrelemek veya silmek için tasarlanmıştır.
Elektronik güvenlik protokolleri, gerçek zamanlı kötü amaçlı yazılım algılamasına da odaklanır. Bunların çoğu, bir programın davranışını ve kodunu izlemek için sezgisel ve davranışsal analiz kullanarak her çalıştırmada şeklini değiştiren virüslere veya Truva atlarına karşı savunmaya yardımcı olur (polimorfik ve metamorfik kötü amaçlı yazılım). Güvenlik programları, davranışlarını analiz etmek ve yeni bulaşmaları daha iyi nasıl tespit edebileceğini öğrenmek için olası kötü amaçlı programları kullanıcının ağından ayrı bir sanal balonla sınırlandırabilir.
Siber güvenlik uzmanları yeni tehditleri ve bunlarla mücadele etmenin yeni yollarını belirledikçe güvenlik programları yeni savunmalar geliştirmeye devam etmektedir. Son kullanıcı güvenlik yazılımından en iyi şekilde yararlanmak için çalışanların yazılımı nasıl kullanacakları konusunda eğitim almaları gerekir. En önemlisi bu güvenlik yazılımlarının çalışır durumda tutulması ve sık sık güncellenmesi, kullanıcıları en güncel siber tehditlere karşı koruyabilmesini sağlar.
